Maraṅ din renaḱ ạricạli do Sạriaḱ ge Isại koaḱ kana?

Maraṅ din heć se̠ṭe̠r akana. Am ar amren peṛa, gate koṭheć  Maraṅ din renaḱ mane do ce̠t́?  Maraṅ din do mit́ṭe̠ć dhorom renaḱ se ekalte mit́ ṭeć porob ar rạskạ renaḱ oḱte kana?  Noa do Jisu khristaḱ janam babod bhabnaḱ oḱte re khristaḱ panja lạgit́ ńel marsal oḱte se noa ko jahanaḱ ńel renaḱ jaruṛ banuḱa.

Cetań reaḱ kukli ko ren roṛ ruaṛ ńam oḱte disạ doho akat́abon je, dhạrti re maraṅ din di nana hunạr te̠ ko palon e̠da. Maxico ar Latin America  são te e̠taḱ diso̠m kore Maraṅ din renaḱ ńutum ge ko bodol utar akaḱa.  Mit́ te̠ć bishokosh inreji meneda “ Christes Misa kho̠ć Khristoaḱ Misạ do heć akana.” Menkhan Latin America renaḱ disom kore do noa do La Nevidad se Netiviti ko metaḱ kana, ona renaḱ mane do huyuḱ kana Khristoaḱ Janam. Nitok hejuḱ abon thoṛa oḱte Maxico re cet́ leka Maraṅ din palona ona bon ńela. Ar chuṭi oḱte babod thoṛagań baḍai ńam dareaḱ.

Posadas Pea Pandit́ ar Nesimiyento

Posadas do 16 disembor khoć ehoboḱa. Maxicoaḱ Jion Porob (inreji) boi e meneda, “Posadas do Maraṅ din renaḱ rạskạ oḱte kana, oka do Maraṅ din renaḱ laha ńindạ re cabaḱa. Posadas do noa lạgit́ ko manaoa je,  Betlehem hoṛ ko̠ re̠ Joseph ar Mariạm do kin dãṛã baṛai kana ar mucạt́ rẹ unkiń do ṭhai kin ńam leda.  Sanam ghãroj ko do̠ ar gate ko Jusi khristaḱ janam laha re̠ noa ko gainahayako”

  

Maxico ren hoṛ do akoaḱ disom renaḱ aricạli leka te, Mariạm ar Josephaḱ  tear muṭhaṅ niạ oṛaḱ oṛaḱ calao kateć ko sirińa ar siriń cabaleń khać oṛaḱ reko boloḱa. Oṛaḱ bolo kateć porob do ehoboa, onḍe hoṛ do̠ mẽt́ tol kateć mit́ te̠ć hasa ṭukuć ko̠ dal rapuda. Tukuć rapud tayom unko do tukuć re tãhe kan, candy, nana jo ona ṭukuć khoń uḍuḱ hejuḱ ar ko halań sãoṭaoa. Tayom te̠ jom ńu , hãḍi ko̠ ńua ar ko̠ e̠ne̠ć sirińa. 16 Disembor khoć 23 Disembor dhạbic 8 goteć Posada porob huyuḱa. 24 tạriḱ ńindạ nocibuyena ( Marań din laha ńindạ) porob ko palona ar un hilạk ńinda do judạ lekań jom ńu ko huy ocoea.

Thoṛa din tayom nãwã bochor hejuḱa, ona oḱte hõ ạḍi lạṭu porob ko̠ huy ocoea. 5 Januari ayub oḱte Tres Raise Magasas ( pea pandit́) gidrạ ko lạgit́ ene̠ćaḱ ko̠ ạguya. 6 Januari porob do Roska de Raise ( gunḍlạo kek) ko joma ar noa sãote porob do cabaḱ. Noa jom são te mit́ hoṛ do kek re̠ mit́ te̠ć putul le ńama ar ona do Jisu ko̠ mẽṭai kana. Noa okoye ńama uni do 2 Februari re porob em huyuḱ taya. (Oka oka okte jagare pea putul ko ńam koa, pea pandit́ ko bujhạo ocoeda). Ona te Marań din do cabaḱ ge bai meneda.

  Niạ oḱte re̠ jãha seć gem koyoḱ, ona seć ge Nesimiyento (Jisuaky Janam oḱte) ńel ńama. Noa re cet́ ko cekaya? Ḍahar re̠naḱ moṛ moṛ re̠, Girjạ oṛaḱ ar Oṛak oṛaḱ hasa, kaṭ te putul tear kateć goṛa oṛak ko̠ sajaoa. Onḍe Joseph ar Mariạm mit́ te̠̣ć khaćlạḱ lahare iḱṛum kateć kiń duruṕ akana, Khaćlạḱ re gidrạ Jisu gitiḱ akana. Ona chaḍa gupi ko ar  Los Raise Magasas (pandit́) ko hõ tãhena. Cedaḱ je goṛa oṛaḱ kana on ate e̠taḱ gại daṅgra hõ ona aḍe pase ko̠ tãhe na. Menkhan goṛa renaḱ joto khoć lạṭuić do gidrạ oka do Spenish te mẽneda LaLino Dios ( Gidrạ Isor). Nui gidrạ Maraṅ din laha onḍe ko dohoeya.

Jisuak Sãote ceka lekate ạricạli ko ehob lena

Tihin sanam dhạrti re cet́ leka te Maraṅ din do palonet́ noa babod The Encyclopedia Americana mẽneda, “ Nito̠ḱ cet́ leka Maraṅ din ko palone̠t́ laha do noa ko ce̠t́ hõ bako palonet́ tãhe kana. Menkhan girjạ Isai dhorom ehob laha ạricạli se baṅ Isại ạricạli ko Palon ko ehob leda. Roman porob Satarnolia oka do tala disembor cando re ko palonet́ tãhe kana, ona khoć Maraṅ din porob do nokol akana. Cet́ leka, jom ńu, sandes em, mombati jeret́ ko heć akana.”

Latic America renaḱ diso̠m kore̠ Maraṅ din porob palon sãote ar hõ thoṛa ạricạli ko palona. Am do paseć em bhabnaḱ kana, noa ko do oka khoć heć ena. Sạriaḱ men renaḱ do kana do kana okoy ko do Baibel ko manao un ku do ko baḍaya je, noa do (Agetak jạt́) etaḱ jat́ ko ṭhe̠ń khoć heć akana.  Maxico tawon renak mit́ teć khobor kakoj L Universal e meneda:  Agetaḱ jạtaḱ ar Catholic koaḱ dhorom porob ko do bochor re mit́ oḱte ge paṛaoḱ kan tãhe kana. Ar Catholic dhorom pasnao kodo etaḱ jạt́ ko akoaḱ dhorom re ạgu ko lạgit́ noa ko porob ko hãmeṭ leda. Ageṭaḱ dhorom ren debi koaḱ porob ko nijaḱ dhorom re ko mesal leda. On ate bar ạricạli renaḱ ạḍi ãṭ joṕṛao huy lena. Ona te ge aema Isaiaḱ porob ko Maxico raṛ ted oho huy lena.”

The Encyclopedia America mena: “ Jisuaḱ Janam ko gainahate ńel co do Maraṅ din palon renaḱ ạricạli ge huy ena.. ..  menako je, girjạ re Cresh se ( Goṛa Oṛaḱ) ńel co ako ona do Sadhu Francis e ehob leda” Spain khoć hoṛ tis re̠ Maxico ko heć leń un khoć ge non kanaḱ ạricạli do ehob kana. Sadhu Francis ren cela ko do Ageṭaḱ jạt ko ńel co lạgit́ noa ko̠ gainaha kateć ko uduḱet́ kan tãhe kana.

Tayom te Posadas do ạḍi ãṭ ge jonoprio ena. Noa do jãha lạgit́ ge ehob lena menkhan nitoḱ ce̠t́ leka palonoḱ kan noa ge asol poricoy do. Am nitok Maxico rem tãhen khać bujhạo kea,  L Universal ren olić ce̠t́ mene men eda: “Posadas palonet́ kan tãhe kana ko Jisu ar ać ren gogo baba cet́ leka betlehem re ko tãhe kana ona bujhao co lạgit́, menkhan nit noa posadas do hãḍi ńu kateć, doṅ braai, aema jom ńu, bạrić kạmi, arhõ aema leka baṛić kạmi ko lạgit́.”

Tin re Spain hoṛ Maxico re tãhen ko ehob leda girjạ re gainaha ạricạli ehob lena ona do Nesimiyento ko mẽtaḱ kana. Aema hoṛ ge noa Nesimiyento ạḍi ãṭ ko kusiaḱa. Menkhan Baibel ja ol menaḱ ona ge gainaha te ko uduḱ eda? Noa kuḱli do gidikaḱ leka do baṅ kana, Pandit́ ko tin oḱte jisu ṭheć ko heć lena ona oḱte re do Jisu do goṛa oṛaḱ re do bai tãhe kana. Cedak je aema oḱte do parom lena ar Jisu ar ghãroj ren ko do oṛak re ko tãhe kana. Mathi 2:1, 11 menaḱ katha paṛhao kateć cet́ lekam bujhao eda ar Baibel noa hoy meneda je, Sariaḱ tinaḱ Pandit́ ko heć lena.*

  

Latin America diso̠m re pea Pandit́ Santa Clasue ko huyuḱa. Menkhan eṭaḱ disom leka nońḍe hõ gogo baba gidrạ enećaḱ ko uku kaḱa. 6 Januari setaḱ gidrạ ko do enećaḱ ko seńdraia ce̠t́ leka pandit́ ko do ona ko ko doho oṭoakaḱ. Noa oḱte kore gidrạ eneć dokan dar koaḱ do poa baro. Noa iạte aema paisa ko kạmaya. Ona te aema hoṛ lạgit́  boge huy len khać ho, bujaṅ lạgit́ ko lạgit́ do noa gidrạ bulạo galmarao. Pea pandit́aḱ katha aema ge bako pạtiạoḱ, kạtić gidrạ ko ho bako pạtiaoḱa. Aema hoṛ ge noa lạgit́ ko kusiaḱ cedaḱ je, tear galmarao babod bhabna renaḱ cet́ menaḱ, menkhan sedai khon heć idiakana ona te manao huyuḱ kana ar paisa lạgit́ mit́ te̠ć oḱt kana.

Maraṅ din se Jisuaḱ Janam din Pạhil reń Isại ko bako palonet́ kan tãhe kana. Noa babod mit́ teć boshokosh e meneda, “ Sal renaḱ pạhil seć re do girja do Maraṅ din bai palonet́ kan tãhe kana, cedaḱ je, Isại ko do Janam din khoć, gojoḱ din geko palonet́ kan tãhe kana” Baibel e meneda, bidin ko ge janam din ko palonet́ tãhe kana,  Isoren sari upasoḱ kodo tis hõ Janam din bako palonet́ tãhe kana. Mathi 14:6-10

Menkha noa katha do baṅ kana je, Jisuaḱ Janam din babod baḍai renaḱ jạruṛ bạnuḱa. Okoy ko do Isoraky katha ko ajom ko men unku do baibel renaḱ sari katha baḍai jaruṛ menaḱ takoa.

Jisuaḱ Janam Babod Baibel cet́ e meneda

Mathi ar Lukaḱ bhage sombad re am do jisuaḱ janam babod sari katha kom baḍai daṛeaḱa.  Bhage sombad renaḱ boi kore aboe lạiabon kana je, Gạbriel dut do Mariạm ńutum mit́ ṭeć dạṅguạ kuṛi te̠ć e heć lena, okoi do nasarot́ rey tẽhẽn kan tãhe kana, dut́ cet́ e metade kan tãhe kana? “ Ńel me am do hamal kateć mit́ ṭec koṛa gidrạm janaea ar uni gidrạoḱ ńutum do Jisum dohoya. Uni do ạḍi laṭuye tearoḱa ar uni do sanam dãṛeań Isor baba reń gidrạe menoḱa. Ar probhu Isor do dạudaḱ ṭhạ̃ie emaya. Uni do Jacob ghãroj re jug jug dhạbić rajay, ar uniaḱ raj do baṅ cabaḱa.” Luk 1:31-33

Noa katha ajom kateć Mariạm do ạḍi ãṭe botorena. Cedaḱ je dạṅguạ kuṛi karon te kuli kedeya, “ cet́ leka te huyuḱa? Iń ma koṛa sãote joṕṛao ge bạnuḱ tińa” dut́ roṛ ruaṛ e emadeya, Pobitro at́ta am ce̠tań re hejuḱ ar sanam daṛeań am cetań ṭhạ̃ ae, non ka leka te  am do mit́ te̠ć gidrạm janam eya, uni do sanam dãṛeań Isor baba reń gidrạe menoḱa.   Isor nonkai khojoḱ kan bujhạo kateć Mariạm e men keda “ Ńelem me probhu amreń dạsi, amak katha leka ge huyuḱ ma. Luk 1:34-38

Joseph ṭhẽo hõ mit́ te̠ć dut́ e heć lena ar joseph hahaṛa katha koi lạiadea uni jate bại bạgieya. Cedaḱ Mariạm hamal menaite joseph do bạgie men leda. Enạ tayom Joseph do Isor hopon laṭue lạgit́ sapṛao ena. – Mathi 1:18-25

Enạ tayom Koisor do ńutum ol lạgit́ dhạorạḱ kedai ona iạte Joseph ar Mariạm do ńutum ol lạgit́  Jihudi renaḱ Betlehem ato re ńutum ol lạgit́ kin calaoena, cedaḱ je ona do ạkińren baba gogoaḱ janam ato tãhe kana. “Ona ato re ta tãhe oḱte Mariạmaḱ do gidrạ janam maha heć ena. Ar uni do pạhil koṛa gidrại janam kedeya ar kićrić re poṭom kateć mit́ khaćlạḱ rey doho kedeya, akińaḱ do tãhen jaga baṅ tãhe kana.” Luk 2:1-7

Ona tayom cett ceka lena ona do Luk 2:8-14 re menaḱa, “ Ona kore̠ gupi kodo pathar re ko tãhe kana, ńindạ akoreń gại daṅgra ko gupiet́ ko tãhe kana. Probhu ren mit́ ṭen dut́ unko ṭeń heć enai ar probhuaḱ daṛe tey marsal ena, ona ńel kateć unko doko botor ena. Un oḱte dut́ e metaoḱ koa, alope botoroaḱ, iń do ape lạgit́ bhage sombad iń ạgu akada, noa do sanam dhạrti ren lạgit́.  Cedaḱ daud nogor re aperen babańcaoić e janam akana, uni do Jisu Krist. Ape lạgit́ ciḱnạ do kana, uni gidrạ do kićrić re ghẽṭ kateć khaćlạḱ re duṛuṕ pe ńeleya. Un oḱte ge serma ren aema dut́  rạskạ te̠ siriń siriń te men keda, cetań ren Isoraḱ mohim, dharti re hoṛ koaḱ santi.”

Jotisko

Mathiaḱ boi e meneda purub disom khoc jotis ko do jihudi raja sendra sendra te Jirusalem ko heć lena. Herod raja do noa babod baḍai lạgit́ e chaṭpaṭaoḱ kan tãhe kana, menkhan moj mon te do baṅ.  “Uni do jotisko Betlehem seć kul kateć e mẽtaḱ koa, ape calao kateć uni gidra ńelepe, ńam lekhać pe iń hõ lạiańpe, calao kateć iń pronameya.” Jotis ko do Jisu ko ńel kedeya ar akoaḱ moṭra khoć  Sona kundru, soaḱ koko ema dea” Menkhan ruạṛoḱ oḱte Herod ṭheć do bako calao lena.  Uni jate Hero ṭheć bako calaḱ onate kukmute metaḱ koa onate unko do eṭak ḍahar teko calaoena. Isor mit́ ṭen dut́ kul kateć Joseph e sontor kedeya. Ona te Joseph ar Mariạm Misor te kin dạṛ keda. Ona tayom raja sapha lạgit́ Betlehem ren sanam gidrạ koi goć ket́ koa. Oka boyos ren? 2 bochor khoć kạtić koṛa gidrạ ko. Mathi 2:1-16

Abo cet́ bon cit daṛeaḱ?

Okoy Jotis ko Jisu ńel ko heć len unko do Sari upasoḱ do bako tãhe kana. La Noyeva Latinamerica (1989) meneda je, “ Jotis ko do raja do bako tãhe kana, unku do janguru ko tãhe kana  ar bidin dhorom ren nayeke ko tãhe kana.” Unku do lekha kateć onḍe ko calao lena, oka ipil ko sewa ako kan tãhe kana. Isor Jodi unku uni gidra ṭheć idie men lekhan tahole do unku do  Herod Raja ṭheć doi bai idikekoa, unku do sujhi Jerusalem e idikekoa. Tayom te uni gidrạ baṅcaoe lạgit́ eṭaḱ hoṛ tei kulkaḱ kao.

Marań din do benao golpo leka ko lekhayet́ te  ạḍi lạṭu katha ge poṭomoḱ kana je, uni gidrạ do sanam khoć lạṭu Raja lạgit́ e janam akana, oka do Mariạm ar gupi koṭeć roṛ huy lena. Jisu do nitoky gidrạ do bạnuia.  Uni do Isoren raja leka te sason eda ar ona sason okoi raja ko ko birodhitai unko do mit́ dhom rey sapha koa. Ar uni do sanam hoṛ koaḱ duk bhabna ar bạrijaḱ e saphaya. Probhuaky koijoṅ re oka abo bon men amaḱ raj hejuḱ ma. Daniel 2: 44; Mathi 6:9,10.

Gupi ko ṭeć dut́ cet́ e men leć ona khoć bon cit́ daṛeaḱ je, Poritran ńam lạgit́ sanam hoṛaḱ hoḱ do menaḱ okoi uniaḱ katha ko ajom. Okoi uniaḱ bhor ko ńam unku ge pritipatro hoṛko huyuḱa. Jisu raj do sanam dhạrti ren hoṛ lạgit́ sạnti ạgua, okoi uniaḱ katha leka ko calaḱa, unku geko ńama. Maraṅ din oḱte kore noṅkanaḱ ńeloḱ gea? Okoi hoṛ ko do baibel leka calaḱ meń unku lạgit́ roṛ ruạṛ do sapha gea. Luk 2: 10, 11, 14

Footnote:

Ar hõ ṭhoṛa ạḍi jạruṛaḱ babon bạgi daṛeaḱ. Maxico Nesimiyento te gidrạ jisu do “Gidrạ Isor” ko menaḱ. Cedaḱ je unku doko hudisa je Isor do Gidrạḱ ruṕ te dhạrti rey heć lena. Menkhan Baibel e meneda  Jisu do Isoren Hopon ar dhạrti re janam lena. Okoi do Sanam daṛeaṅ Isor (Jehovah) baba se un lekan do baṅ kana. Noa katha ko do sạriaḱ Luk 1:35, Johon 3:16; 5:37;14:1, 6, 9, 28; 17:1,3; 20:17

* Noa Paṛhao kateć jãhãi pe Bhabnaḱa

The Trouble with Christmas boi ren olicy Tom Fline  Bochor  khoć bochor dhabić Maraṅ din cetaṅ gobesona kateć noai men leda: Gogo baba khoć oka Maraṅ din bon manao ạguet́ ạricạli ko do bidin se eṭaḱ dhorom khoć heć akana. Samaj, Hoṛmo ar jotis koaḱ ritiniti menaḱ. On ate nitań sikhna hoṛ do noa ritiniti oka khoć heć akana ona ko baḍai daṛeaḱ ar palon bako meneda.” Sakam 19

Maraṅ din babod aema katha se totho ko em kateć Fline ar hõ mena: “ Maraṅ din renaḱ ạricạli re do Isại koaḱ dhorom renaḱ cet́ hõ banuḱa. Maraṅ din khoć Jodi Jisu janam laha renaḱ ạricali ko bạgiaḱ khać Isại dhorom renak ce̠t́ ho banuaḱa ńeloḱa.” Sakam 155